Choroba roztoczowa, zwana inaczej akarapidozą, do niedawna była jedną z najgroźniejszych chorób pszczół na świecie. Wywołuje ją mikroskopijnej wielkości roztocz, świdraczek pszczeli (Acarapis woodi). Ponieważ jest wrażliwy na akarycydy stosowane przeciwko warrozie, od czasu pojawienia się tej drugiej choroby świdraczek nie stanowi żadnego zagrożenia dla pasiek.
Świdraczek pszczeli pasożytuje tylko na pszczołach dorosłych, a dokładnie w tchawkach pierwszej pary i ich rozgałęzieniach, rzadziej w workach powietrznych odwłoka i głowy oraz na zewnątrz, u nasady skrzydeł. Żywi się hemolimfą pszczół, pobierając ją po przebiciu ściany tchawek lub pokrywy ciała u nasady skrzydeł.
Na skutek rozwoju dużych ilości pasożytów w tchawkach dochodzi do ich zatkania, co prowadzi do zaburzeń wymiany gazowej i niedotlenienia. Uszkodzone tchawki stają się źródłem zakażenia dla innych zarazków.
Zarażeniu ulegają pszczoły robotnice, trutnie oraz matki. Świdraczek, inaczej niż Varroa, nie pasożytuje na czerwiu. Pasożyt może porażać tylko tchawki młodych pszczół najczęściej do 5 dnia życia. U starszych włoski otaczające przetchlinki sztywnieją i tworzą barierę, której pasożyt nie może pokonać.
Między rodzinami, pasiekami, a także w obrębie rodziny choroba szerzy się na skutek kontaktu między pszczołami. Sprzyjają temu rabunki, migracje rojów, wędrówki, zasilanie rodzin pszczołami, naloty, łączenie rodzin. Źródłem zakażenia mogą być też chore matki.
Charakterystycznymi objawami choroby roztoczowej jest obecność przed ulem chorych pszczół, które nie mogąc latać, pełzają i próbują dostać się do wylotka po źdźbłach trawy lub po podstawce. Pszczoły te drżą, zbijają się w grupki, mają wywichnięte skrzydełka lub w ogóle skrzydełka im odpadają, mogą też mieć rozdęte odwłoki. Objawy takie występują wiosną, po pierwszym oblocie. Przy silnym porażeniu rodzina ginie zimą.
Zgodnie z pkt 39 załącznika 3 do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz.1342)akarapidoza jest chorobą podlegającą obowiązkowi rejestracji.
Dlatego też właściciele pasiek w przypadku stwierdzenia choroby w gospodarstwie ( diagnoza powinna zostać postawiona przez lekarza weterynarii ) zobowiązani są do zgłoszenia przypadku właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii. W przypadku chorób zakaźnych podlegających obowiązkowi rejestracji Powiatowy Lekarz Weterynarii zbiera, przechowuje i przekazuje informacje dotyczące występowania takiej choroby. Na podstawie art. 51 ust. 4 pkt 3 lit. a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz.1342) Powiatowy Lekarz Weterynarii jest zobowiązany do comiesięcznego przekazywania Wojewódzkiemu Lekarzowi Weterynarii informacji o chorobach zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi rejestracji.
