Warroza – choroba wywoływana przez roztocz Varroa destructor rozwijające się na czerwiu i dorosłych osobnikach pszczół miodnych- jest powszechnie występującą chorobą rodzin pszczelich.
Samice roztoczy żywią się hemolimfą zaatakowanych owadów. Cykl rozwojowy to 9-10 dni. W tym czasie samica roztocza składa w zasklepionych komórkach z czerwiem od 3 do 6 jaj, z których rodzi się około 2/3 samic i 1/3 samców.
Samice osiągają wielkość 1,6 mm szerokości i 1 mm długości.
Obecnie jest ona najgroźniejszą chorobą pszczół nie tylko w Polsce, ale prawie na całym świecie. Występuje w pasiekach na wszystkich kontynentach oprócz Australii. Powoduje duże straty w populacji rodzin pszczelich i znacząco wpływa na obniżenie produkcji pasiecznej. Konieczność ciągłego zwalczania tej choroby jest przyczyną wzrostu kosztów prowadzenia pasiek.
Warroza pojawiła się w Europie Południowej na początku lat 70. XX wieku. W roku 1977 stwierdzono jej obecność w Niemczech, a w 1980 zaobserwowano pierwsze ognisko warrozy w Polsce .
Po czterech latach choroba ta opanowała już cały kraj i do dziś jest obecna we wszystkich polskich pasiekach.
Pszczoły nie posiadają naturalnych mechanizmów obronnych umożliwiających zwalczenie warrozy lub uniemożliwiających zakażenie. Pasożyty powodujące tę chorobę nie posiadają naturalnych wrogów mogących ograniczyć ich rozprzestrzenianie i są bardzo ekspansywne, dlatego każda wyleczona rodzina pszczela po pewnym czasie ulega ponownemu zakażeniu i nieleczona zawsze ginie.
Dzięki dużej żywotności i ruchliwości roztocze Varroa szybko rozprzestrzeniają się, zakażając pasieki znajdujące się w zasięgu lotu pszczół z chorych rodzin. Największy udział w szerzeniu się choroby mają pszczoły błądzące i rabujące.
Sprzyjają jej dalekie migracje rojów i przewożenie rodzin na pożytki. W obrębie pasieki rozprzestrzenianiu choroby służą zabiegi polegające na zasilaniu rodzin plastrami z czerwiem i pszczołami oraz naloty. Na skutek pobierania przez pszczoły hemolimfy, zaatakowane pszczoły (larwy, poczwarki i osobniki dorosłe) słabną.
Czerw wykazuje oznaki niedożywienia, co skutkuje mniejszą masą ciała wygryzionych pszczół i skróceniem długości ich życia nawet o połowę. Larwa porażona przez kilka samic Varroa nie rozwija się prawidłowo i wychowana z niej pszczoła może mieć niedorozwinięte skrzydła, odnóża i mniejszy odwłok.
Może też dochodzić do zamierania czerwiu. Pszczoły, które wychowały się pod koniec lata w komórkach opanowanych przez warrozę są tak osłabione, że tylko 10% z nich jest zdolne przetrwać do wiosny.
Czerw porażony przez roztocze jest bardziej wrażliwy na zakażenie bakteriami zgnilca amerykańskiego, kiślicy, zarodnikami grzybicy otorbielakowej oraz wirusami choroby woreczkowej czerwiu. Powikłania związane z występowaniem różnych chorób towarzyszącym porażeniu warrozą określane są jako jedna choroba – pasożytniczy syndrom warrozowy (ang. PMS – parasitic mite syndrom).
Wraz ze wzrostem porażenia pszczół warrozą zwiększa się zakażenie chorobami.
Obok naturalnych metod zapobiegania warrozie (np. próby wyhodowania pszczoły miodnej dysponującej mechanizmami obronnymi przeciw pasożytowi Varroa destructor) w leczeniu warrozy stosuje się preparaty chemiczne-akarycydy.
Zgodnie z pkt 38 załącznika 3 do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz.1342) warroza jest chorobą podlegającą obowiązkowi rejestracji.
Dlatego też właściciele pasiek w przypadku stwierdzenia choroby w gospodarstwie ( diagnoza powinna zostać postawiona przez lekarza weterynarii ) zobowiązani są do zgłoszenia przypadku właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii. Obowiązek powiadomienia o chorobie jest także warunkiem otrzymania zwrotu poniesionych kosztów na walkę z warrozą w ramach Wieloletniego Programu Wspierania Pszczelarstwa.
W przypadku chorób zakaźnych podlegających obowiązkowi rejestracji Powiatowy Lekarz Weterynarii zbiera, przechowuje i przekazuje informacje dotyczące występowania takiej choroby. Na podstawie art. 51 ust. 4 pkt 3 lit. a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz.1342) Powiatowy Lekarz Weterynarii jest zobowiązany do comiesięcznego przekazywania Wojewódzkiemu Lekarzowi Weterynarii informacji o chorobach zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi rejestracji
W związku z powyższym zalecane jest aby lekarze weterynarii sprawujący opiekę weterynaryjną w pasiekach pszczelarzy lub lekarze weterynarii współpracujący z Kołami /Związkami Pszczelarzy składali do Powiatowego Lekarza Weterynarii zbiorcze zestawienia ilości rodzin dotkniętych wystąpieniem warrozy w danym miesiącu.
